Với diện tích trồng 1.278ha, huyện Trà Bồng được xem là thủ phủ của cây quế Quảng Ngãi. Vùng nguyên liệu tập trung nhiều nhất tại các xã Trà Thủy, Trà Sơn, Trà Lâm và Trà Hiệp. Mỗi năm cung cấp 600 tấn vỏ quế chế biến tinh dầu và mặt hàng thủ công.
Cây quế Trà Bồng từ lâu nổi tiếng vỏ dày, hàm lượng tinh dầu cao, thơm và cay. Từ thế kỷ VI, đã có tài liệu ghi chép thương nhân Ả Rập, Bồ Đào Nha và Trung Quốc đến nơi đây tìm mua quế. Ngày nay, mỗi năm huyện cũng xuất khẩu 400-450 tấn vỏ quế đi châu Âu.
Ngôi làng 4 mùa thơm hương quế
Người Kor ở Trà Bồng không nhớ nổi quế đến đất này từ bao giờ, chỉ biết từ khi sinh ra và lớn lên đã thấy ông cha gắn bó với loại cây này. Hàng năm, sau mùa thu hoạch nương rẫy tháng 10-11 âm lịch cũng là lúc rừng quế nở hoa, tỏa hương thơm ngát. Cận kề tháng Chạp, người Kor rủ nhau đi lượm quả quế, đem về tách hạt, phơi khô và bảo quản trong các ống tre nứa để treo lên giàn bếp.
4 mùa, những ngôi làng ở Trà Bồng đều thơm nồng mùi quế. Vỏ cây được thu hoạch 2 đợt trong năm. Đợt đầu vào tháng 3-4 và đợt hai (quế "hậu") vào tháng 7-8 âm lịch. Theo kinh nghiệm của người trồng, thu hoạch vào thời điểm này thì quế dễ lột vỏ và cho hàm lượng tinh dầu nhiều hơn cả.
 |
| Sau 5-10 năm thì cây quế có thể cho thu hoạch. |
Ra Giêng, khi mưa xuống, đất ẩm, thời tiết dịu, người ta đem hạt giống ủ trong các lớp lá dày để tạo độ ẩm, làm tiêu lớp vỏ ngoài của hạt rồi tiến hành ngâm nước. Sau đó, hạt được đem tra trên nền đất tơi xốp. Trong những năm đầu, quế được chăm sóc cẩn thận để tránh sâu bệnh. Sau 5-10 năm thì cây quế có thể cho thu hoạch.
Để thu hoạch vỏ quế, người ta dùng dao rạch và dùng đầu móc để tách vỏ ra khỏi thân cây. Sau đó, đem phơi khô rồi bó lại, bảo quản ở nơi khô ráo. Một phần vỏ, cành và lá sẽ được sử dụng để ủ, chiết xuất tinh dầu.
| |
| Chế tạo đồ thủ công mỹ nghệ từ vỏ quế. Ảnh: Bizmedia |
Nhờ chứa hàm lượng tinh dầu cao, quế Trà Bồng được đánh giá là nguồn hương liệu, dược liệu quý. Có thể làm gia vị các món ăn; khử mùi tanh của thịt, cá; kích thích vị giác. Tinh dầu quế giúp thư giãn tinh thần. Vỏ quế sử dụng trong nhiều bài thuốc điều trị bệnh hô hấp, tăng tuần hoàn máu. Nhờ hương thơm dễ chịu, gỗ quế còn chế tác thành đồ thủ công mỹ nghệ như khay, ấm, chén, hộp đựng tăm, nhang...
Tháng 11/2013, quế Trà Bồng lọt top 8 đặc sản quà tặng Việt Nam. Các sản phẩm quế Trà Bồng được nhiều thị trường Pháp, Hàn Quốc, Ấn Độ… ưa chuộng.
Người Trà Bồng trồng gối quế hàng năm, cho thu hoạch hết lớp này tới lớp khác. Nhờ đó, bà con Kor cũng gìn giữ và bảo tồn được giống quế đặc sản của địa phương.
Phong Vân
