Vùng trồng quế của huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái vốn được hình thành từ lâu đời, gắn liền với cuộc sống của đồng bào người Dao. Do vậy, kinh nghiệm trồng quế từ kỹ thuật chọn giống, cách trồng, phương pháp chăm sóc, thu hoạch cho tới bảo quản cũng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Dao.

Với lợi thế về vị trí địa lý và khí hậu, Văn Yên trở thành khu vực lý tưởng để cây quế sinh trưởng và phát triển. Ở Văn Yên, quế được gieo trồng vào khoảng tháng giêng, tháng hai Âm lịch, lúc thời tiết ấm áp, đất trồng ẩm, phù hợp với sự phát triển của cây con.

Quế được bà con trồng gối nhau trong rừng, theo phương pháp xen canh. Do vậy, cứ lứa cây này cho thu hoạch thì lứa cây kia bắt đầu lớn và rừng quế luôn xanh quanh năm. Sau quãng thời gian sinh trưởng 5-7 năm, quế bắt đầu cho thu hoạch mỗi năm 2 vụ, đó là thời điểm kéo dài từ tháng 3 sang tháng 4 và từ tháng 8 đến tháng 9. Theo kinh nghiệm của đồng bào, đây là 2 thời kỳ mà quế róc vỏ nên thuận tiện cho việc khai thác, vận chuyển và bảo quản.

Văn Yên được mệnh danh là xứ sở của quế. Ảnh: dulichtaybac.

Để có thể thu được lớp vỏ quế chất lượng, bà con dùng dao sắc khoanh vòng trên thân quế, sau đó dùng một thanh tre mỏng tách nhẹ phần vỏ quế ra khỏi thân, giúp hai đầu và mép của thanh quế không bị dập nát.

Để bảo quản, những thanh quế tươi sẽ được phơi khô tự nhiên dưới bóng râm hoặc nắng nhẹ. Nền phơi luôn được đảm bảo sạch, tránh bụi cát bám vào quế. Ban đêm, quế tiếp tục được phơi sương để phần vỏ được mềm, dễ uốn. Sau khi khô, quế được bó lại và bọc ngoài bằng một lớp lá chuối khô hoặc cho vào gùi rồi để nơi thoáng mát. Toàn bộ quy trình khai thác tới công đoạn bảo quản quế đều được tiến hành bằng các biện pháp thủ công.

Quế Văn Yên được trồng không chỉ để lấy vỏ mà gỗ quế còn được sử dụng để làm nhà, nguyên liệu giấy, tăm, xẻ ván ghép sàn xuất khẩu. Còn các bộ phận khác của cây quế như cành, lá, ngọn, vỏ quế vụn… được bán làm thuốc và sản xuất tinh dầu. Được ghi nhận là có từ 2,7 đến 3,2% tỷ trọng hàm lượng tinh dầu, chất lượng quế Văn Yên được đánh giá là có sự khác biệt so với các loại quế trồng ở những vùng khác.

Hiện nay, vỏ quế Văn Yên đang được các cơ sở chế biến thu mua với giá 22.000-25.000 đồng một kg; các sản phẩm quế vụn cũng bán được 13.000-15.000 đồng một kg. Phần cành, lá quế được bán cho các cơ sở chế biến tinh dầu với giá từ 1.500-2.500 đồng một kg. Phần thân quế sau khi bóc vỏ có đường kính từ 15 cm trở lên được bà con nhập cho các cơ sở chế biến gỗ với giá thị trường 1,5-1,8 triệu đồng một m3. Điều đó cho thấy cây quế mang lại nguồn thu nhập lớn cho người dân Văn Yên.

Từ cách đây nhiều năm, sản phẩm quế Văn Yên đã được Cục Sở hữu trí tuệ đã Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý. Điều đó càng giúp quế Văn Yên khẳng định được thương hiệu va chất lượng trên thị trường.

Phong Vân